Trong những đồn đóan về vị hồng y nào sẽ có nhiều triển vọng làm giáo hoàng tương lai, ngoài một số có sẵn kinh nghiệm tại Giáo Triều Vatican, còn có một 'danh sách dài' về những vị có đủ khả năng và tăm tiếng, nhưng không có triển vọng vì những lý do ngoại vi thí dụ như vị đó là một người Mỹ như HY nổi tiếng nhân đức Sean O'Malley cuả Boston và HY ăn khách với giới truyền thông Timothy Dolan cuả New York , hoặc chưa có đủ kinh nghiệm như HY Luis Antonio Tagle cuả Manila Phi Luật tân , vị HY trẻ thứ nhì trong Hồng Y đoàn.
Ở Roma, người ta thường nhắc tới một câu ngạn ngử rằng: "Vị nào đi vào cuộc Mật Nghị giống như một giáo hoàng thì khi ra vẫn là một hồng y" (he who enters a conclave as pope exits as a cardinal), nghiã là không có gì chắc chắn cả, dù cho dư luận có thuận lợi thế nào chăng nữa thì luôn luôn vẫn có những bất ngờ từ những cuộc Mật Nghị. Lịch sử cuả Mật Nghị chứng minh một điều "Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên".
Nhưng theo ông John L. Allen Jr, ký giả và cũng là một học giả nổi tiếng về giáo hoàng, "người ta có thể biện luận một cách hùng hồn rằng, không một vị hồng y nào lại có nhiều cơ hội trở thành giáo hoàng nhờ vào việc thoái vị cuả đức Benedicto cho bằng Đức Hồng Y Tagle."
Bình thường mà nói, thì HY Tagle hầu như không có cơ hội nào. Với số tuổi 55, trẻ hơn đức John Paul II 3 tuổi lúc đăng quang, do đó một phiếu bầu cho HY Tagle cũng có nghiả là bầu cho một triều đại dài lê thê, có thể kéo dài 30 năm.
Vẻ bề ngoài cuả HY Tagle còn trông trẻ hơn nữa. Câu chuyện kể rằng vào năm 1990, khi Đức Hồng Y Joseph Ratzinger giới thiệu 'cha' Tagle lên Đức Giáo Hoàng John Paul II khi Cha mới gia nhập ủy ban Thần Học, thì HY Ratzinger đã nói đuà với ĐGH rằng trên thực tế cha Tagle đã được "rước Lễ Lần đầu xong rồi."
Nhưng bây giờ thì khác, theo ông Allen, "với tiền lệ một giáo hoàng có thể thoái vị, bài toán đã có thêm một yếu tố mới. Người ta nghĩ rằng HY Tagle có thể sẽ cống hiến cho giáo hội từ 10 tới 15 năm, rồi bước sang một bên. Một sự suy nghĩ như vậy giúp cho người ta bỏ qua yếu tố tuổi tác và chú trọng hơn tới các nhân đức khác."
Và như vậy người ta sẽ có thể tìm thấy ở HY Tagle điều mà một nhà bình luận Phi Luật Tân đã viết về Ngài là "có tâm trí của một nhà thần học, linh hồn của một nhạc sĩ và trái tim của một mục tử."
Tờ báo kinh doanh Phi Luật Tân đã tặng cho HY Tagle danh dự "Nhân vật trong Năm" ("Man of the Year,") mô tả ngài là "trẻ, không cứng nhắc và không kênh kiệu," là một giám mục "thông hiểu về những vấn đề đương đại hơn người khác."
Sinh ra tại Manila, HY Tagle đã theo học tại đại chủng viện ở Quezon và sau đó nghiên cứu luận án tiến sĩ tại Đại học Công giáo Mỹ "The Catholic University of America " ở Washington. Ngài cũng du học tại Roma trước khi trở về Phi Luật Tân để làm chánh xứ và giáo sư. Ngài được xem như là một ngôi sao đang lên cuả giáo hội Á Châu, do đó mà Ngài đã được bổ nhiệm vào chức vụ tư vấn cuả hội đồng Giáo lý Đức tin cuả Vatican vào năm 1997. Năm 2001 Ngài được chọn làm giám mục giáo phận Imus.
Thần học và chính trị, HY Tagle được xem là có sự cân bằng cho cả hai lãnh vực. Ngài có lập trường mạnh mẽ chống lại những dự luật thúc đẩy kiểm soát sinh sản. Tuy nhiên, Ngài cũng đặt mối quan tâm hàng đầu cho việc bảo vệ người nghèo, và bảo vệ môi trường sinh thái.
Luận án tiến sĩ cuả Ngài tại The Catholic University of America, được viết dưới sự bảo trợ cuả linh mục giaó sư Komonchak, là một sự ca ngợi những nỗ lực cuả 'giám mục đoàn' cuả Công Đồng Vatican II. Tuy nhiên, HY Tagle cũng đã hợp tác 15 năm với ban biên tập cuả nhóm Bologna trong việc biên khảo "Lịch sử của Công Đồng Vatican II", đây là một dự án cuả giáo sư Giuseppe Alberigo cuả viện đại học Bologna, nhưng nhiều phần cuả bộ sách biên khảo đã bị phe bảo thủ chỉ trích là có một cái nhìn 'cấp tiến' quá.
Trong thời gian coi sóc giáo phận Imus, 'GM' Tagle được nổi tiếng vì không mua xe hơi và đã dùng xe bus đi làm việc mỗi ngày, Ngài mô tả việc này là để được gần gũi với dân chúng và đồng thời giúp giảm chi phí văn phòng. Ngài thường mời những kẻ ăn xin bên ngoài nhà thờ vào dùng bữa chung với Ngài. Một phụ nữ kể lại rằng có một lần cô ta đi tìm ông chồng bị loà cuả cô, đang thất nghiệp mà lại mắc chứng nghiện ngập, cô đinh ninh sẽ 'chụp' được ông ta trong một quán bar, vậy mà lại thấy ông ta đang ngồi ăn trưa với đức giám mục.
Đây là một câu chuyện điển hình khác xảy ra sau khi 'GM' Tagle nhận giáo phận Imus không bao lâu. Một 'họ đạo lẻ' nằm trong một khu phố nghèo nàn phục vụ cho những người lao động thường được một linh mục tới dâng Thánh Lễ Chuá Nhật rất sớm vào lúc 4 giờ sáng. Hôm đó vị linh mục đã không xuất hiện mà thay vào đó là một giáo sĩ 'hơi trẻ', mặc đồ thường phục, gò lưng trên một chiếc xe đạp rẻ tiền. Một giáo dân bỗng sững sờ nhận ra vị đó không ai khác hơn là chính đức giám mục mới, và lập tức rối rít xin lỗi ĐGM vì đã không chuẩn bị để đón tiếp ngài một cách thích hợp hơn. 'ĐGM' Tagle vui vẻ cho biết 'họ đạo' không nên đặt vấn đề gì cả, Ngài vừa nhận được tin là vị linh mục bị bệnh cho nên quyết định tự mình thay thế tới dâng Thánh Lễ mà thôi.
HY Tagle là một người có năng khiếu giao tiếp, là một diễn giả và là một 'nhân vật' được săn lùng mời mọc. Báo chí đã không tiếc lời ca tụng Ngài tại Đại Hội Thánh Thể Quốc tế năm 2008 ở Quebec, khi Ngài làm cho toàn thể sân vận động rơi nước mắt. Ngài là một vị giám chức cuả thế kỷ 21, có một chương trình trên YouTube, và một trang 'mạng' trên Facebook.
HY Tagle cũng là một nhà lãnh đạo trong việc thúc đẩy các giáo hội châu Á tích cực hơn trong việc ngăn ngừa những lạm dụng cuả giáo sĩ. Ngài là một trong số các diễn giả chính cuả hội nghị thượng đỉnh quốc tế về tình trạng lạm dụng tổ chức hồi năm ngoái tại Đại học Gregorian ở Roma.
"Nhiệm vụ của chúng ta là bảo vệ phẩm giá con người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất, tức là những đứa trẻ", Ngài nói.
Về việc HY Tagle có khả năng vinh thăng lên làm Giaó Hoàng, ông Allen đưa ra ba cơ sở như sau.
Thứ Nhất, Ngài là một người có tài giao tiếp và có kinh nghiệm truyền giáo có hiệu quả tại một thời điểm khi mà mối ưu tiên cao nhất trong nội bộ Công giáo là tân phúc âm hóa. Chất lượng quan trọng nhất cuả 'nhân vật' Tagle là: Khi Ngài nói, mọi người lắng nghe.
Trong cuộc họp Thượng Hội Đồng Giám Mục về việc truyền giáo mới tổ chức vào mùa Thu năm ngoái, nhiều vị GM đã cho rằng bài phát biểu cuả HY Tagle gây nhiều ấn tượng nhất trong những bài phát biểu mà họ đã nghe cả một tháng trời. HY Tagle lập luận rằng trong bối cảnh cuả châu Á, việc rao giảng Tin Mừng hiệu quả có nghĩa là một giáo hội cần phải khiêm tốn hơn, đơn giản hơn, và có khả năng im lặng hơn.
Thứ Hai, HY Tagle là biểu tượng cho sự tăng trưởng rất ấn tượng của đạo Công giáo bên ngoài phương Tây, là một khuôn mặt đại diện cho hình thức sống đạo cuả 'miền Nam bán Cầu' là linh hoạt, tương đối không âu sầu. Ngài chắc chắn sẽ là một biểu tượng của một giáo hội mới của thế giới, và với phẩm chất trí tuệ sẵn có, đây không phải là một biểu tượng trống rỗng.
Thứ ba, HY Tagle là một mục tử có kinh nghiệm làm việc 'dưới chiến hào' đang cai quản một tổng giáo phận rộng lớn và phức tạp. Mặc dù Ngài chỉ mới nhận chức từ năm 2011, HY Tagle đã được đánh giá tốt về khả năng làm cho 'đoàn tàu luôn chạy đúng giờ.'
Nhưng cũng có những nhược điểm, có thể tóm tắt vào bốn điểm chính, theo ông Allen.
Đầu tiên, tuổi của Ngài vẫn còn là một vấn đề. Ít nhất có một số hồng y không thích cái ý tưởng thoái vị cuả một Giáo Hoàng, vì như vậy thì những sự vĩ đại cuả vị thế Giáo Hoàng bị giảm đi, (một viên chức cao cấp Vatican đã than thở với ông Allen rằng: "Bây giờ thì Giáo Hoàng cũng giống như là tổng giám mục Canterbury mà thôi!" ) hoặc là như vậy thì cũng giống như gián tiếp thú nhận rằng mình thất bại. Trong mọi trường hợp, giáo luật không cho phép ai có thể buộc một giáo hoàng thoái vị, do đó, việc thoái vị là hoàn toàn tuỳ thuộc vào ý chí cuả vị giáo hoàng kế tiếp. Do đó, việc có khả năng thoái vị 'sớm' vẫn không đủ làm cho một số hồng y bỏ qua yếu tố tuổi tác quá trẻ cuả HY Tagle.
Thứ hai, HY Tagle không có một kinh nghiệm nào ở Vatican ngoài việc thỉnh thoảng tham dự các Thượng Hội Đồng, và thái độ ăn nói nhỏ nhẹ và khiêm tốn có thể làm cho một số hồng y nghĩ là không thích hợp cho việc 'dọn dẹp nhà cửa' mà nhiều người tin rằng vị Giáo hoàng mới sẽ phải thực hiện bên trong nội bộ Vatican.
Ông Allen 'nói mớm' rằng HY Tagle có thể vượt qua trở ngại nêu trên nếu ngài 'noí bóng gió' về việc sẽ chỉ định ai làm 'quốc vụ khanh' cho ngài. Tuy nhiên việc này khó có thể xảy ra vì dựa vào nhân cách cuả Ngài, HY Tagle không bao giờ có ý định muốn 'tranh cử.'
Thứ ba, một số hồng y có thể cho rằng HY Tagle hơi thiên về 'phiá tả', điển hình là sự hợp tác cuả Ngài với nhóm Bologna cuả giáo sư Alberigo.
Thứ tư và cơ bản nhất, một số hồng y có thể nhìn thấy HY Tagle là một giáo sĩ trẻ đầy hứa hẹn, nhưng chưa hoàn toàn đạt đến cao điểm (Primetime). Và họ có thể thì thầm với nhau rằng "Ngài sẽ là một vị Giáo Hoàng vĩ đại. .. trong tương lai."
Ở Roma, người ta thường nhắc tới một câu ngạn ngử rằng: "Vị nào đi vào cuộc Mật Nghị giống như một giáo hoàng thì khi ra vẫn là một hồng y" (he who enters a conclave as pope exits as a cardinal), nghiã là không có gì chắc chắn cả, dù cho dư luận có thuận lợi thế nào chăng nữa thì luôn luôn vẫn có những bất ngờ từ những cuộc Mật Nghị. Lịch sử cuả Mật Nghị chứng minh một điều "Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên".
Nhưng theo ông John L. Allen Jr, ký giả và cũng là một học giả nổi tiếng về giáo hoàng, "người ta có thể biện luận một cách hùng hồn rằng, không một vị hồng y nào lại có nhiều cơ hội trở thành giáo hoàng nhờ vào việc thoái vị cuả đức Benedicto cho bằng Đức Hồng Y Tagle."
Bình thường mà nói, thì HY Tagle hầu như không có cơ hội nào. Với số tuổi 55, trẻ hơn đức John Paul II 3 tuổi lúc đăng quang, do đó một phiếu bầu cho HY Tagle cũng có nghiả là bầu cho một triều đại dài lê thê, có thể kéo dài 30 năm.
Vẻ bề ngoài cuả HY Tagle còn trông trẻ hơn nữa. Câu chuyện kể rằng vào năm 1990, khi Đức Hồng Y Joseph Ratzinger giới thiệu 'cha' Tagle lên Đức Giáo Hoàng John Paul II khi Cha mới gia nhập ủy ban Thần Học, thì HY Ratzinger đã nói đuà với ĐGH rằng trên thực tế cha Tagle đã được "rước Lễ Lần đầu xong rồi."
Nhưng bây giờ thì khác, theo ông Allen, "với tiền lệ một giáo hoàng có thể thoái vị, bài toán đã có thêm một yếu tố mới. Người ta nghĩ rằng HY Tagle có thể sẽ cống hiến cho giáo hội từ 10 tới 15 năm, rồi bước sang một bên. Một sự suy nghĩ như vậy giúp cho người ta bỏ qua yếu tố tuổi tác và chú trọng hơn tới các nhân đức khác."
Và như vậy người ta sẽ có thể tìm thấy ở HY Tagle điều mà một nhà bình luận Phi Luật Tân đã viết về Ngài là "có tâm trí của một nhà thần học, linh hồn của một nhạc sĩ và trái tim của một mục tử."
Tờ báo kinh doanh Phi Luật Tân đã tặng cho HY Tagle danh dự "Nhân vật trong Năm" ("Man of the Year,") mô tả ngài là "trẻ, không cứng nhắc và không kênh kiệu," là một giám mục "thông hiểu về những vấn đề đương đại hơn người khác."
Sinh ra tại Manila, HY Tagle đã theo học tại đại chủng viện ở Quezon và sau đó nghiên cứu luận án tiến sĩ tại Đại học Công giáo Mỹ "The Catholic University of America " ở Washington. Ngài cũng du học tại Roma trước khi trở về Phi Luật Tân để làm chánh xứ và giáo sư. Ngài được xem như là một ngôi sao đang lên cuả giáo hội Á Châu, do đó mà Ngài đã được bổ nhiệm vào chức vụ tư vấn cuả hội đồng Giáo lý Đức tin cuả Vatican vào năm 1997. Năm 2001 Ngài được chọn làm giám mục giáo phận Imus.
Thần học và chính trị, HY Tagle được xem là có sự cân bằng cho cả hai lãnh vực. Ngài có lập trường mạnh mẽ chống lại những dự luật thúc đẩy kiểm soát sinh sản. Tuy nhiên, Ngài cũng đặt mối quan tâm hàng đầu cho việc bảo vệ người nghèo, và bảo vệ môi trường sinh thái.
Luận án tiến sĩ cuả Ngài tại The Catholic University of America, được viết dưới sự bảo trợ cuả linh mục giaó sư Komonchak, là một sự ca ngợi những nỗ lực cuả 'giám mục đoàn' cuả Công Đồng Vatican II. Tuy nhiên, HY Tagle cũng đã hợp tác 15 năm với ban biên tập cuả nhóm Bologna trong việc biên khảo "Lịch sử của Công Đồng Vatican II", đây là một dự án cuả giáo sư Giuseppe Alberigo cuả viện đại học Bologna, nhưng nhiều phần cuả bộ sách biên khảo đã bị phe bảo thủ chỉ trích là có một cái nhìn 'cấp tiến' quá.
Trong thời gian coi sóc giáo phận Imus, 'GM' Tagle được nổi tiếng vì không mua xe hơi và đã dùng xe bus đi làm việc mỗi ngày, Ngài mô tả việc này là để được gần gũi với dân chúng và đồng thời giúp giảm chi phí văn phòng. Ngài thường mời những kẻ ăn xin bên ngoài nhà thờ vào dùng bữa chung với Ngài. Một phụ nữ kể lại rằng có một lần cô ta đi tìm ông chồng bị loà cuả cô, đang thất nghiệp mà lại mắc chứng nghiện ngập, cô đinh ninh sẽ 'chụp' được ông ta trong một quán bar, vậy mà lại thấy ông ta đang ngồi ăn trưa với đức giám mục.
Đây là một câu chuyện điển hình khác xảy ra sau khi 'GM' Tagle nhận giáo phận Imus không bao lâu. Một 'họ đạo lẻ' nằm trong một khu phố nghèo nàn phục vụ cho những người lao động thường được một linh mục tới dâng Thánh Lễ Chuá Nhật rất sớm vào lúc 4 giờ sáng. Hôm đó vị linh mục đã không xuất hiện mà thay vào đó là một giáo sĩ 'hơi trẻ', mặc đồ thường phục, gò lưng trên một chiếc xe đạp rẻ tiền. Một giáo dân bỗng sững sờ nhận ra vị đó không ai khác hơn là chính đức giám mục mới, và lập tức rối rít xin lỗi ĐGM vì đã không chuẩn bị để đón tiếp ngài một cách thích hợp hơn. 'ĐGM' Tagle vui vẻ cho biết 'họ đạo' không nên đặt vấn đề gì cả, Ngài vừa nhận được tin là vị linh mục bị bệnh cho nên quyết định tự mình thay thế tới dâng Thánh Lễ mà thôi.
HY Tagle là một người có năng khiếu giao tiếp, là một diễn giả và là một 'nhân vật' được săn lùng mời mọc. Báo chí đã không tiếc lời ca tụng Ngài tại Đại Hội Thánh Thể Quốc tế năm 2008 ở Quebec, khi Ngài làm cho toàn thể sân vận động rơi nước mắt. Ngài là một vị giám chức cuả thế kỷ 21, có một chương trình trên YouTube, và một trang 'mạng' trên Facebook.
HY Tagle cũng là một nhà lãnh đạo trong việc thúc đẩy các giáo hội châu Á tích cực hơn trong việc ngăn ngừa những lạm dụng cuả giáo sĩ. Ngài là một trong số các diễn giả chính cuả hội nghị thượng đỉnh quốc tế về tình trạng lạm dụng tổ chức hồi năm ngoái tại Đại học Gregorian ở Roma.
"Nhiệm vụ của chúng ta là bảo vệ phẩm giá con người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất, tức là những đứa trẻ", Ngài nói.
Về việc HY Tagle có khả năng vinh thăng lên làm Giaó Hoàng, ông Allen đưa ra ba cơ sở như sau.
Thứ Nhất, Ngài là một người có tài giao tiếp và có kinh nghiệm truyền giáo có hiệu quả tại một thời điểm khi mà mối ưu tiên cao nhất trong nội bộ Công giáo là tân phúc âm hóa. Chất lượng quan trọng nhất cuả 'nhân vật' Tagle là: Khi Ngài nói, mọi người lắng nghe.
Trong cuộc họp Thượng Hội Đồng Giám Mục về việc truyền giáo mới tổ chức vào mùa Thu năm ngoái, nhiều vị GM đã cho rằng bài phát biểu cuả HY Tagle gây nhiều ấn tượng nhất trong những bài phát biểu mà họ đã nghe cả một tháng trời. HY Tagle lập luận rằng trong bối cảnh cuả châu Á, việc rao giảng Tin Mừng hiệu quả có nghĩa là một giáo hội cần phải khiêm tốn hơn, đơn giản hơn, và có khả năng im lặng hơn.
Thứ Hai, HY Tagle là biểu tượng cho sự tăng trưởng rất ấn tượng của đạo Công giáo bên ngoài phương Tây, là một khuôn mặt đại diện cho hình thức sống đạo cuả 'miền Nam bán Cầu' là linh hoạt, tương đối không âu sầu. Ngài chắc chắn sẽ là một biểu tượng của một giáo hội mới của thế giới, và với phẩm chất trí tuệ sẵn có, đây không phải là một biểu tượng trống rỗng.
Thứ ba, HY Tagle là một mục tử có kinh nghiệm làm việc 'dưới chiến hào' đang cai quản một tổng giáo phận rộng lớn và phức tạp. Mặc dù Ngài chỉ mới nhận chức từ năm 2011, HY Tagle đã được đánh giá tốt về khả năng làm cho 'đoàn tàu luôn chạy đúng giờ.'
Nhưng cũng có những nhược điểm, có thể tóm tắt vào bốn điểm chính, theo ông Allen.
Đầu tiên, tuổi của Ngài vẫn còn là một vấn đề. Ít nhất có một số hồng y không thích cái ý tưởng thoái vị cuả một Giáo Hoàng, vì như vậy thì những sự vĩ đại cuả vị thế Giáo Hoàng bị giảm đi, (một viên chức cao cấp Vatican đã than thở với ông Allen rằng: "Bây giờ thì Giáo Hoàng cũng giống như là tổng giám mục Canterbury mà thôi!" ) hoặc là như vậy thì cũng giống như gián tiếp thú nhận rằng mình thất bại. Trong mọi trường hợp, giáo luật không cho phép ai có thể buộc một giáo hoàng thoái vị, do đó, việc thoái vị là hoàn toàn tuỳ thuộc vào ý chí cuả vị giáo hoàng kế tiếp. Do đó, việc có khả năng thoái vị 'sớm' vẫn không đủ làm cho một số hồng y bỏ qua yếu tố tuổi tác quá trẻ cuả HY Tagle.
Thứ hai, HY Tagle không có một kinh nghiệm nào ở Vatican ngoài việc thỉnh thoảng tham dự các Thượng Hội Đồng, và thái độ ăn nói nhỏ nhẹ và khiêm tốn có thể làm cho một số hồng y nghĩ là không thích hợp cho việc 'dọn dẹp nhà cửa' mà nhiều người tin rằng vị Giáo hoàng mới sẽ phải thực hiện bên trong nội bộ Vatican.
Ông Allen 'nói mớm' rằng HY Tagle có thể vượt qua trở ngại nêu trên nếu ngài 'noí bóng gió' về việc sẽ chỉ định ai làm 'quốc vụ khanh' cho ngài. Tuy nhiên việc này khó có thể xảy ra vì dựa vào nhân cách cuả Ngài, HY Tagle không bao giờ có ý định muốn 'tranh cử.'
Thứ ba, một số hồng y có thể cho rằng HY Tagle hơi thiên về 'phiá tả', điển hình là sự hợp tác cuả Ngài với nhóm Bologna cuả giáo sư Alberigo.
Thứ tư và cơ bản nhất, một số hồng y có thể nhìn thấy HY Tagle là một giáo sĩ trẻ đầy hứa hẹn, nhưng chưa hoàn toàn đạt đến cao điểm (Primetime). Và họ có thể thì thầm với nhau rằng "Ngài sẽ là một vị Giáo Hoàng vĩ đại. .. trong tương lai."
Trần Mạnh Trác
(VietCatholic news)
